Taksim Cumhuriyet Meydanı’na adını veren ve meydanın simge yapılarından biri olan Taksim Maksemi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Miras ekiplerinin tamamladığı kapsamlı restorasyon ve yeniden işlevlendirme süreciyle artık “İBB Cumhuriyet Müzesi” olarak hizmet veriyor.
1732-33 yılları arasında I. Mahmud tarafından inşa ettirilen Taksim Maksemi, yüzyıllar boyunca İstanbul’un su ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynamış, aynı zamanda bulunduğu meydana da adını vermiştir. Son yıllarda Taksim Cumhuriyet Sanat Galerisi olarak kullanılan bu tarihi yapı, geçirdiği dönüşümün ardından İBB Cumhuriyet Müzesi’ne dönüştürüldü.
24 Ekim 2023’te kapılarını açan İBB Cumhuriyet Müzesi; Millî Mücadele döneminden Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna uzanan kapsamlı içeriği, Atatürk’ün kişisel eşyalarını da içeren koleksiyonu ve kamusal etkinlikleriyle Cumhuriyet ruhunun İstanbul’daki önemli temsil noktalarından biri oldu.
Atatürk’ün müşir üniforması, çizmesi, kalpağı, triko süveteri gibi kişisel eşyalarından oluşan koleksiyonun büyük bölümü, Şişli’deki İBB Atatürk Müzesi’nin katkılarıyla oluşturuldu. Müze, yalnızca geçmişi anlatan bir mekân değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in değerlerini bugünün ziyaretçileriyle buluşturan bir hafıza alanı olarak tasarlandı.
Cumhuriyet’in 100. yılını coşkuyla kutlayan İstanbul Büyükşehir Belediyesi, bu özel müzeyi Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci yüzyılına armağan etti. Taksim Meydanı’nda yer alan Cumhuriyet Anıtı’yla birlikte bu yeni müze, İstanbul’un kamusal belleğinde önemli bir buluşma ve hatırlama noktası olmaya devam ediyor.
Taksim Maksemi Hakkında
Osmanlı döneminde İstanbul’un su ihtiyacı, Halkalı Suları, Kırkçeşme Tesisleri, Üsküdar Suları, Hamidiye Suyu Tesisleri ve Taksim Suyu Tesisleri gibi ana isale hatları aracılığıyla karşılanıyordu. Bu sistemle kaynaktan alınan temiz su, kemerler ve kanallar yardımıyla şehre taşınıyor; çökeltme havuzlarında dinlendirildikten sonra maksemlere ulaştırılarak dağıtılıyordu.
İşte bu yapılardan biri olan Taksim Maksemi, I. Mahmud tarafından 1732-33 yılları arasında inşa ettirildi. Bugün İstiklal Caddesi üzerinde yer alan tarihi giriş kapısındaki kitabe, yapının inşa tarihini ve bağlamını günümüze aktarıyor. Tesisin en önemli işlevi, Taksim Suyu Tesisleri ile şehre getirilen suyun dağıtımını sağlamaktı.
Maksemdeki "sandık" adı verilen bölüme gelen su, duvardan dışa doğru uzanan çörten (bir tür taş su oluğu) aracılığıyla akıtılıyordu. Bu çörtenin iki yanında yer alan kitabeler ise, dönemin önemli devlet adamları olan Sadrazam ve Kaptan-ı Derya Cezayirli Gazi Hasan Paşa ile Sadrazam Yusuf Paşa tarafından yaptırılan çeşmelere tahsis edilen su miktarlarını belgeliyor.
Taksim Maksemi'nin hemen arkasında, sistemin önemli bir parçası olan Taksim Su Deposu yer alıyor. Bu depo, hem suyun düzenli akışını sağlamak hem de dağıtımın kontrolünü kolaylaştırmak amacıyla inşa edilmişti.
