Sayısal arşivimizdeki eserleri incelemek için tıklayın

Şehremaneti Mecmuası 8


Bu Sayıda

Şehremaneti Mecmuası’nın Nisan 1341 (1925) tarihinde yayınlanan 8. sayısının ilk yazısında Osman Nuri (Ergin) “Belediyeler Kongresi” konusunu ele almaktadır. Osman Nuri, mecmuanın 7. sayısında Türkiye’de bir Belediyeler Kongresi düzenlenmesine henüz imkân ve ihtiyaç olmadığını ifade etmiş olmasına rağmen, İzmir Belediyesi’nin böyle bir etkinliğe ev sahipliği yapmak istediği haberinin Vakit gazetesinde yayınlanmasıyla kongrenin düzenlemesinin imkân dahiline girdiğini belirtmiş ve konu hakkındaki görüşlerini kaleme almıştır. Yazıda, yapılacak kongrenin alelade olmaması için önemli hazırlıklar yapılması gerektiği belirtilmiş ve bu hazırlıklar arasında belediyeler kanunu, vergi ve rüsum kanunu ile ebniye kanunu gibi belediyeleri ilgilendiren kanunlara yönelik yapılması gereken çalışmalardan bahsetmiştir.

Osman Nuri, son zamanlarda çıkarılan bir kanunla “İdare-i Hususiye” (özel idare) denen yapılanmaların belediyelerin görev alanına giren konularda yetkilendirilmesinin belediye işlerinde ikilik yaratan bir durum olduğu fikrindedir. Bu ikiliğin ortadan kaldırılıp hizmetlerin tek elden yani belediyeler üzerinden yürütülmesi gerektiğini vurgularken, kongrede bu tür konuların tartışılmasının elzem olduğunu belirtir. Ayrıca kongrenin hayata geçirilmesinden önce Batı lisanlarına vâkıf bir heyetin seçilerek Avrupa ve Amerika şehirlerini gezip incelemelerde bulunmasının, bunun sonucunda da ayrıntılı bir raporu ve kanun projelerini kongreye sunmasının gerekliliği ve önemi üzerinde durmuştur.

Mecmuanın bu sayısında “İktisadi Kısım”da üzerinde ayrıntılı olarak durulan diğer bir konu da İstanbul Limanı meselesidir. Şehrin gelişimi ve ticari ihtiyaçlarına göre çeşitli dönemlerde yer değiştirmiş olan İstanbul limanları geç dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda da tartışılan bir mevzu olmuş ve konu hakkında raporlar kaleme alınmıştır. Şehrin ticari ve ekonomik gelişiminde önemli bir noktaya işaret eden liman mevzuu hakkında 1324/1908 yılından sonra kaleme alınmış dört rapora yazısında değinen Osman Nuri, özellikle belirtilen tarihten sonra mevcut limanın ihtiyaçlara cevap veremediği üzerinde durmuş, yeni liman için Avrupa’daki benzer örnekleri gezip incelemelerde bulunan Ali Suad Beyefendi’ye ait raporu mecmuada olduğu gibi yayınlamıştır.

Bu ayrıntılı raporda, Avrupa’daki birçok liman çeşitli yönleriyle incelemeye çalışılmıştır. İncelenen limanların kimler tarafından yönetildiği, hinterlandı, çevre şehirlerle ulaşımı, fiziki ve teknolojik donanımı ve bulunduğu şehrin belediyesiyle ilişkisine kadar birçok nokta hakkında ayrıntılı bilgiler sunulmuştur. Mevcut İstanbul Limanı’nın değerlendirildiği bölümde, çok küçük olmadığı belirtilmekle birlikte liman tembel, gürültülü, emniyetsiz, pahalı, ilkel, düzensiz, keyfi, hileli, kaba saba gibi sıfatlarla özdeşleştirilmiştir. Dolayısıyla yapılacak yeni limanın bu olumsuz sıfatları ortadan kaldırması en temel beklenti olarak ifade edilmiştir. “Balıkçı Limanı” başlığı altında Avrupa ülkelerinin balıkçılıktan elde ettiği gelir incelenmiş, Karadeniz’in balıkçılık faaliyetleri arasında yağı Avrupa’ya ihraç edilen yunus balığı avına değinilmiş, fakat bunun da yelkenli ufak Laz kayıklarıyla pek zor gerçekleştirildiği belirtilmiştir. Özellikle Sapanca Gölü’nde yapılacak balıkçılık faaliyetlerinin İstanbul Limanı ile doğrudan ilişkisinin olduğu vurgulanmış, milli servet addedilen balıkçılıkta ihracatın İstanbul Limanı üzerinden daha rahat gerçekleştirilebileceği vurgulanmıştır.

Mecmuada yayınlanan diğer bir yazı “Esnaf Cemiyetleri” başlığıyla İktisat Müdür Muavini Mübahat tarafından kaleme alınmıştır. Yazar, Meslek gazetesinde esnaf cemiyetlerinin Şehremaneti’nce yeterli derecede himaye edilmediği yönlü serzenişlere cevap vererek, bu cemiyetlerin çoğunlukla kötü yönetildiğini ve kendilerine yapılan başvuruların çoğunun birbirini şikâyet etmekten ibaret olduğunu belirtmiştir. Bu durum karşısında kendilerinin yapabileceği bir şey olmadığını belirterek, esnaf cemiyetlerinin muteber cemiyetler haline gelmesinin ancak üyelerinin o kurumu sahiplenip benimsemesiyle mümkün olacağını dile getirmiştir.

Belediye zabıt kâtiplerinden Mehmed Halid tarafından kaleme alınan “Nüfus Hareketleri ve Belediyeler” başlıklı yazıda, bir zamanlar imparatorluk payitahtı olan, imparatorluğun en gelişmiş şehri İstanbul’da dahi ne kadar kişinin yaşadığına dair net bir bilgi olmadığı belirtilmiştir. Bunu “tembel” ve “köhne” olarak nitelendirdiği Şark medeniyeti zihniyetine bağlayan yazar, yönünü Garp medeniyetinin ilim ve hayat dünyasına çevirmiş genç cumhuriyetin nüfus hareketlerini incelemesi gerektiğini vurgulayarak bu işler için belediyelere yetki verilmesi gerektiği beyan etmiştir.

“Garp Belediyeleri” başlıkla yazıda Üçüncü Beynelmilel Şehirler Kongresi’nin Paris’te düzenleneceği belirtilerek önceki kongreler hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Üçüncü kongrede üzerinde durulacak konular ile kongreye iştirak edebileceklere dair bilgiler bu yazıda işlenmiştir.

Mecmuanın önceki sayılarında kaleme alınıp bu sayısında da sürdürülen “Avrupa Belediye Mezbahaları” başlıklı yazının bu son bölümünde, mezbahaların idaresi konusuna odaklanılmıştır.

“Kanunlar, Nizamlar, Talimatlar” bölümünde sinema ve tiyatrolarda sağlık ve güvenlik kurallarının ele alındığı 16 maddelik bir talimatnameye yer verilmiştir.

340 [1924] senesinde “İstanbul’da İmar Faaliyetleri” başlıklı bölümde, Fatih Dairesi’nde gerçekleştirilen imar işlerinin ayrıntılı bir dökümü verilerek bu işler için yapılan harcamalar gösterilmiştir.

“Belediyelerle Muhabere” başlığı altında “Erbaa Kazası Belediye Reisi” imzasıyla gelen bir yazıya yer verilmiştir. Yazıda, çarşı ve mahalle bekçilerinin ücretlerini esnaf ve ahalinin ödemesini sağlamak için hangi kanundan faydalanabilecekleri sorulmuş, mecmua da cevaben konu hakkındaki önerisini belirterek ilgili 29 Nisan 1330/12 Mayıs 1914 tarihli kanunu olduğu gibi yayınlamıştır.

Birçok konuyu ele alan mecmuanın bu sayısı bir bütün olarak değerlendirildiğinde, yönünü Batı medeniyetine çevirmiş genç Cumhuriyet’in en gelişmiş şehri olan İstanbul’da yapılacak düzenlenme ve yeniliklerin Batı medeniyetinin ışığında gerçekleştirilmesi gerektiğinin öne çıkarıldığı görülmektedir. Bununla birlikte, İstanbul Şehremaneti’nin diğer belediyelere yol gösterici ve örnek olabileceğine işaret edildiği de söylenebilir.

Tahir Baykuşak



Başlık Şehremaneti Mecmuası 8
Kısa Başlık Şehremaneti Mecmuası 8
Editör Bülent Bilmez - İrfan Çağatay - İzzet Umut Çelik - Serhat Bozkurt
Yayıncı İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü Atatürk Kitaplığı
Yayın Yeri İstanbul
Tür Kitap
Yayın Tarihi 2023
Sayfa Sayısı 93
Dil Türkçe
Künye Şehremaneti Mecmuası 8. Yayına Hazırlayanlar: Bülent Bilmez - İrfan Çağatay - İzzet Umut Çelik - Serhat Bozkurt. İstanbul: İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü Atatürk Kitaplığı, 2023.



İBB ATATÜRK KİTAPLIĞI
Miralay Şefik Bey Sok. No: 6
Taksim, Beyoğlu - İstanbul
Telefon: 0212 249 95 65
0212 249 09 45
kutuphanemuzeler@ibb.gov.tr